Suplementy diety z melatoniną są dość powszechnie znane i chętnie stosowane przez tych, którzy miewają problemy ze snem. Mało kto jednak zdaje sobie sprawę, że melatonina jest także silnym antyoksydantem i ma właściwości mogące wzmocnić odporność organizmu, a także działa na wiele innych aspektów. Sprawdzimy, co na jej temat mówią badania naukowe.
Co to jest melatonina?
Melatonina jest hormonem wytwarzanym przez szyszynkę w mózgu. Jej wzmożone wydzielanie następuje wieczorami i nocą, dlatego nazywana jest „hormonem snu”. Jest odpowiedzialna za prawidłowe działanie i regulację dobowego rytmu organizmu i zarządzanie naturalnym cyklem snu. W formie suplementu, często stosowana jest jako środek nasenny w celu zwalczenia problemów z bezsennością.
Odpowiednie działanie zegara biologicznego ma ogromne znaczenie dla organizmu. Nikogo nie trzeba przekonywać, jak ważny dla zdrowia i równowagi psychicznej jest sen i odpowiednia regeneracja organizmu. Wpływają nie tylko na samopoczucie, ale mogą prowadzić do zmian w mózgu oraz układach, które będą miały swoje odbicie tak w zachowaniu, jak i fizjologii.
Melatonina odpowiada także za kontrolowanie funkcji odpowiadających za odporność organizmu, regulowanie ciśnienia krwi i poziomu kortyzolu. Jej przeciwutleniające właściwości mają znaczenie dla całego organizmu. Badania wykazują, że melatonina korzystnie działa na wzrok, potrafi zmniejszać objawy depresji, szczególnie spowodowanej zmiennością pór roku, a nawet przeciwdziałać refluksowi. Słowem – melatonina odpowiada za równowagę organizmu, podyktowaną odpowiednim cyklem dobowym.
Jak jest wytwarzana melatonina?
Melatonina jest wytwarzana przez szyszynkę głównie w ciemności za sprawą pobudzania włókien nerwowych układu współczulnego. Neurony wzrokowe odbierają bodźce świetlne (zarówno ze światła naturalnego, jak i sztucznego) z fotoreceptorów siatkówki oka, a ich pobudzenie reguluje pracę szyszynki. Sama szyszynka odpowiada za utrzymanie równowagi między wewnętrznym zegarem biologicznym a zegarem astronomicznym, ich synchronizację, czyli współgranie organizmu z rytmem światła i ciemności. W określonych porach dnia i nocy wytwarza się zatem odpowiednia ilość melatoniny. Dlatego też z chwilą nastania wieczoru przychodzi zmęczenie i mimowolne „zamykanie oczu”, podobnie w ponure, pochmurne dni można odczuwać znużenie i chęć ciągłego spania. Obecnie, na zaburzenia w wydzielaniu melatoniny mogą mieć wpływ również praca do późna przed jasnym monitorem komputera, korzystanie z telefonów komórkowych w łóżku czy też ciągła obecność światła (np. wpadające przez okno światło ulicznych latarni czy bilboardów), a także częste podróże wiążące się ze zmianami stref czasowych czy też zmianowy tryb pracy.
Melatonina – naturalny wspomagacz snu
Nie bez powodu melatonina jest nazywana „hormonem snu”. Jej syntetyczna postać jest jednym z najczęstszych składników preparatów mających ułatwiać zasypianie. Badania wykazały, że przyjmowanie melatoniny na dwie godziny przez snem może pomóc szybciej zasnąć i istotnie wpłynąć na jakość snu – jego długość i, można powiedzieć, efektywność, co daje poczucie zregenerowania i pełnią sił. Ponadto, wykazano, że melatonina może zwiększyć całkowity czas snu.
Stosowanie melatoniny zaleca się nie tylko osobom, które mają problemy z zaśnięciem, ale także tym, których rytm dobowy jest zakłócony, np. przez często podróżowanie i zmiany stref czasowych lub też system pracy, który zaburza naturalny schemat dzień-noc i wymusza aktywność o nienaturalnych dla organizmu porach. Także osoby niewidome są narażone na zachwianie fizjologicznych potrzeb snu i czuwania, dlatego też zaleca się stosowanie przez nie melatoniny.
Melatonina a nastrój – jaki ma wpływ?
Depresje sezonowe są dość częstym zjawiskiem. Związane są ze zmianami pór roku, występują co roku mniej więcej w tym samym czasie, najczęściej w okresie późnej jesieni i wczesnej zimy. Zauważa się wtedy spadek nastroju, niechęć związaną ze zmienną, czasem niesprzyjającą aurą, tęsknotę za słońcem i ciepłem, ogólne osłabienie organizmu, negatywne nastawienie, nieumiejętność zmobilizowania się do działania. Badania wykazują, że taki stan rzeczy może mieć związek ze zmianami rytmu dobowego, spowodowanymi sezonowymi zmianami światła, wcześniejszym nastaniem zmroku, dłuższymi nocami. Pomocna w uporaniu się z depresją sezonową może być melatonina, która pomaga w regulacji rytmu dobowego, przywracając mu swego rodzaju naturalność. Dlatego też zaleca się stosowanie niskich dawek w okresach, kiedy zbyt mocno odczuwa się zmiany pór roku, co znacznie może zmniejszyć objawy depresji sezonowej. Warto jednak zaznaczyć, że badania nie są jednoznaczne i nie wszystkie potwierdzają korzystne działanie melatoniny na zaburzenia nastroju.
Melatonina a inne hormony
Niektóre badania wykazały, że zażywanie suplementów diety z melatoniną może zwiększać poziom hormonu wzrostu u mężczyzn. Co ciekawe – taką zależność wykazały badania z wykorzystaniem zarówno niskich, jak i wysokich dawek melatoniny.
Wielu naukowców uważa, że melatonina wpływa także na hormony gonadotropowe, odpowiedzialne za prawidłowy rozwój gonad oraz kontrolę cyklu miesięcznego kobiety. Może ona opóźniać proces dojrzewania płciowego. Im dłuższa i częstsza ekspozycja na światło słoneczne lub sztuczne, tym mniejsza ilość melatoniny we krwi. Stąd wniosek, że współcześnie młodzież dojrzewa znacznie szybciej – może to mieć związek ze wzmożonym kontaktem z elektroniką emitującą mocne światło, czyli tabletami, komputerami i smartfonami oraz zamiłowaniem do nocnego trybu życia.
Jaki związek ma melatonina ze zdrowiem oczu?
Jako bogate źródło przeciwutleniaczy, melatonina zapobiega uszkodzeniom komórek, a co za tym idzie – pomaga także utrzymać zdrowie oczu. Może być pomocna w przypadku leczenia schorzeń takich jak jaskra i zwyrodnienie plamki żółtej, chronić siatkówkę oczu, opóźniać uszkodzenia związane z wiekiem. Badania wykazały, że melatonina zmniejsza prawdopodobieństwo zachorowania na retinopatię, jednak nadal nie ma wystarczającej ilości dowodów, które stanowiłyby potwierdzeń tej tezy.
Badania wykazują, że stosowanie melatoniny jest bezpieczne i znacznej większości przypadków nie wykazuje żadnych skutków ubocznych. Wynik to z faktu, że jest ona naturalnie wytwarzana przez organizm, a co za tym idzie – nie może być przez niego odrzucona ani wywoływać reakcji alergicznych. Jednak przed rozpoczęciem samodzielnej suplementacji, warto zasięgnąć opinii lekarza, a przede wszystkim korzystać z suplementów ze sprawdzonego źródła, o wysokiej jakości i czystości.